ศาลาแดง อีกสักครั้ง...

ว่าด้วยเรื่องศาลาแดงอีกสักครั้ง

ถ้าใครไปแถว ๆ  นั้น

หรือแม้กระทั่งนั่งรถผ่าน

หรือนั่งรถไฟฟ้าผ่าน

ก็จะต้องรู้จัก  ศาลาแดง

แต่การรู้จักนั้น

เรา ๆ  ท่าน ๆ  ก็คงงง ๆ  ว่า

ไอ้ศาลาแดงที่ว่านี่  มันคืออะไร

อยู่ตรงไหน

มองไปทางไหนก็เห็นแต่ตึก

ไม่เห็นจะมีศาลาแดงอะไรเลยสักนิด

น่าจะชื่อ  สถานีสีลม  เสียมากกว่า

แต่ก็นั่นแหละ  รถใต้ดิน  เขาเอาชื่อนั้นไปแล้ว

รู้สึกว่ารถไฟฟ้าบนดินนี้

จะตั้งชื่อแปลก ๆ  เหมือนกัน

ก็ไม่รู้ว่าเขาเอาหลักอะไรมาตั้งชื่อสถานี

ความจริงมันก็คงมีหลัก

แต่ข้าพเจ้าขี้เกียจค้น

ก็เลยหาว่ามันแปลกไปอย่างนั้นแหละ

หรือแท้จริงมันอาจจะไม่มีหลักจริง ๆ  ก็ได้

สักแต่ว่าตั้งไปงั้น ๆ  แหละ

เอาให้คนรู้เท่านั้นก็พอ


ถ้าเราไม่อยู่ข้างบนรถไฟฟ้าแต่เราอยู่ถนน

ก็จะเห็น  แยกศาลาแดง  เป็นป้ายสีน้ำเงินปักไว้กลางแยกอย่างโดดเดี่ยว

และหาได้มีใครใส่ใจเลยว่า

ศาลาแดงคืออะไร

และมันอยู่ตรงไหน

มีความเป็นมาอย่างไร

พอ ๆ  กับ  สะพานควาย

ที่มีน้อยคนจะรู้ว่า

มันคืออะไร

ไม่เห็นมีสะพานสักสะพานเดียว

ควายตัวเดียวก็ไม่มีให้เห็น


ว่ากันเรื่องศาลาแดงกันดีกว่า

ศาลาแดงนี้  ความจริงมีหลายกระแส

แต่ที่แน่ ๆ  ประวัติศาสตร์บันทึกไว้ว่า

สมัยรัชกาลที่  ๕  นั้น  มีเจ้าพระยายมราชผู้หนึ่ง

คือท่าน  ปั้น  สุขุม  

ท่านผู้นี้บวชเรียนเป็นเวลานาน  ตแกฉานในหนังสืออย่างดียิ่ง

คราวที่พระพุทธเจ้าหลวงส่งเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธฯ (ซึ่งก็คือ ร. ๖)

ไปเรียนที่อังกฤษนั้น  ท่านทรงมีพระราชวิตกว่า  ทูลกระหม่อมพระองค์นั้น

จะลืมภาษาไทย  ก็เลยส่งเจ้าพระยายมราชผู้นี้ไปด้วย เพื่อเป็นพระอภิบาลและถวายพระอักษรภาษาไทย

ที่นี้ก็เนื่องมาแต่ท่านพระยายมราชท่านเป็นข้าราชการเต็มขั้น

ไม่วอกแวกวอแวเอาตำแหน่งไปทำมาหากิน

หรือไปทำมาค้าขายอะไร ๆ  เลย

จนตำแน่งสุดท้ายปลายรัชกาลดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงนครบาล

ก็ยังไม่มีบ้านพักเป็นของตัวเอง

ความนี้ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท  พระพุทธเจ้าหลวง

จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ  สร้างบ้านพระราชทานเจ้าพระยายมราช

ที่ตำบลศาลาแดง  บริเวณโรงแรมดุสิตธานี  ในปัจจุบันนี้

แต่กาลเวลาก็ล่วงมานานแล้ว

บ้านนี้ก็ถูกรื้อทิ้งแล้ว  แต่ตรงนี้ก็ยังเรียกว่า  แยกศาลาแดง  

สืบมาจนกระทั่งบัดนี้

ที่ว่ามานี้สืบความตามหนังสือ  "ของสวยของดีครั้งแผ่นดินพระพุทธเจ้าหลวง"

ของ ศ.(พิเศษ) ธงทอง  จันทรางศุ


ต่อไปจะอาศัยความตามเพจ  Banyamaracho Suphanburi 


ประวัติบ้านศาลาแดง

• บ้านศาลาแดง อยู่บริเวณหัวมุมถนนสีลมด้านที่ตัดกับคลองเตย (คลองวัวลำพอง หรือคลองหัวลำโพง คือ ถนนพระรามที่ 4) เป็นบ้านตึกโอโถงแบบฝรั่ง ออกแบบโดยสถาปนิกชาวต่างประเทศ (สันนิษฐานว่า เป็นคนเดียวกับที่ออกแบบตึกบัญชาการของโรงพยาบาลสมเด็จเจ้าพระยาในปัจจุบัน) รั้วและประตูหน้าต่างเป็นเหล็กดัดที่สั่งจากต่างประเทศ บ้านหลังนี้มีเนื้อที่ทั้งสิ้น 23 ไร่ 3 งาน 12 ตารางวา มีสนามหน้าบ้านภายในบริเวณมีเรื อนหลายหลัง และมีสระน้ำอยู่ด้านหน้า
• เดิมบ้านนี้เป็นบ้านฝรั่งชื่อกัปตันวอแรน ซึ่งขายต่อให้พระคลังข้างที่ แล้วพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) เมื่อประมาณ พ.ศ. 2430 ต่อมา เจ้าพระยาสุรศักดิ์ฯ ได้รับพระราชทานเงินอีกก้อนหนึ่ง จึงซื้อที่ดินเพิ่มเติมจนมีเนื้อที่กว่า 100 ไร่ ประมาณ พ.ศ. 2440 เจ้าพระยาสุรศักดิ์ฯ ถวายบ้านคืนแก่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยตนเองไปซื้อที่ดินและบ้านของพระปร ะมวญ ประมาณพล (ชั้น บุญบัญลือ) ที่บางรัก บ้านหลวงหลังนี้ว่างอยู่จนถึงปี พ.ศ. 2453 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้พระราชทานแก่เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) และท่านผู้หญิงยมราช (ตลับ สุขุม) บ้านศาลาแดงจึงเป็นที่รู้จักว่าเป็นบ้านของเจ้าพระยายมราช เสนาบดีว่าการกระทรวงมหาดไทยในรัชกาลที่ 6 ที่ปรึกษารายการแผ่นดินในรัชกาลที่ 7 และหนึ่งในคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล
• หลังจากการพระราชทานเพลิงศพเจ้าพระยายมราช และท่านผู้หญิงตลับ ที่วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อ พ.ศ. 2482 ทายาทได้โอนขายบ้านศาลาแดงแก่กระทรวงการคลัง หลังจากนั้น อาคารในบริเวณบ้านศาลาแดงถูกใช้เป็นที่ทำการสมาคมต่างๆ หลายแห่ง อาทิ แพทยสมาคม สมาคมเภสัชฯ และสมาคมนักเรียนเก่าอังกฤษ
• ต่อมาเมื่อธุรกิจทวีความสำคัญขึ้น สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์จึงร่วมลงทุนกับเอกชน รื้อถอนอาคารต่างๆ ในบ้านศาลาแดง เพื่อก่อสร้างโรงแรมใหญ่ที่ทันสมัย เมื่อ พ.ศ. 2509 คือ โรงแรมดุสิตธานี ซึ่งเป็นอาคารที่สูงที่สุดในประเทศไทยสมัยนั้น เริ่มเปิดดำเนินการ เมื่อ ปี พ.ศ. 2513 และเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งของถนนสีลมมาจนถึงปัจจุบัน

อันนี้ก็เป็นประวัติศาลาแดง  ดังได้สดับมา

ก็เล่ามาอย่างที่ได้รู้

ผู้ใดมีข้อมูลต่างจากนี้

ก็เก็บเอาไว้

ไม่ต้องเอาเล่าให้ข้าพเจ้าฟังก็ได้

หรือจะเอามาเล่าให้ฟังก็ได้

แล้วแต่อัธยาศัยของท่านเถิด


ที่นี้ส่ิงที่อยากจะพูดต่อไปจากบทเรื่องศาลาแดง

ก็คือ  วัฒนธรรมพวกนี้

ทั้งเรื่องการบวชเรียน

การรับราชการ

หรือแม้กระทั่งอะไรต่าง ๆ

ที่มันเป็นฐานราก  และฝังแน่นอยู่ในสังคมไทย

มาจนทุกวันนี้

แต่วันนี้เอวังเท่านี้ก่อน

  


ธัชชัย  ธัญญาวัลย
๒๓  มีนาคม ๒๕๕๖